VIGO “PRAZA MILITAR

A CONSTRUCIÓN DE “A DEFENSA DE VIGO”
imaxe cabeceira

Unha vista do Vigo do século XVIII segundo o gravado de Georges Vivian de 1838. Arquivo Fotográfico Pacheco – Concello de Vigo

A Guerra de Restauración Portuguesa

Vigo comezou a ter interese militar para a coroa desde finais do século XVI, pero non foi ata o século XVII cando se converteu en Praza Militar cos acontecementos derivados da Guerra de Restauración Portuguesa, que afectaron principalmente a fronteira co reino veciño.

Entre 1580 e 1640 o reino de Portugal estivo unido ao español. As dependencias económicas entre ambos reinos e sucesivos matrimonios entre a realeza portuguesa e española determinou que trala morte sen sucesor directo do rei de Portugal, D. Sebastião (1554-1575), Felipe II reclamase os seus dereitos dinásticos polo seu matrimonio coa filla de João III (avó de Sebastião).

En 1580, Felipe II co apoio do clero, intelectuais e gran parte da nobreza e comerciantes portugueses, invadiu Portugal cun poderoso exército ao mando do duque de Alba para acabar cos dereitos dinásticos do fillo ilexítimo do irmán de João III, Antonio Prior de Crato, proclamado rei o 19 de xuño co apoio do pobo chan.

O 1 de decembro de 1640 Portugal proclama a súa independencia en Lisboa nomeando rei ao duque de Bragança como João IV

Tras unha campaña militar de 2 meses Felipe II foi proclamado rei o 12 de setembro, consumándose a unificación da Península Ibérica durante 60 anos, suprimíndose as barreiras aduaneiras e mantendo Portugal a súa autonomía administrativa.

En 1640, Cataluña apoiada desde o exterior por Francia, que estaba en guerra coa monarquía española, tentou a súa independencia do reino de España, ao mesmo tempo que se iniciaba un movemento nacionalista portugués para acabar co control español do reino, cuxo orixe estaba no aumento do impostos á nobreza e nas políticas de castelanización da administración portuguesa.

O 1 de decembro de 1640 Portugal proclama a súa independencia en Lisboa nomeando rei ao duque de Bragança como João IV, abríndose un conflito que durou 28 anos.

Entre 1640 e 1668 Portugal e España enfrontáronse en pequenas contendas e graves conflitos armados, moitos ocasionados por guerras con outras potencias europeas. España sempre se mantivo á defensiva, en canto que a principal preocupación do monarca español Felipe IV era sufocar a sublevación catalá, polo que preferiu sacrificar Portugal para manter Cataluña. En 1668, co Tratado de Lisboa, recoñecíase a independencia de Portugal baixo a dinastía da Casa de Bragança, poñéndose fin á chamada Unión Ibérica.

Batalla de Montes Claros en Villaviciosa (Évora) o 17 de xuño de 1665. Esta vitoria portuguesa significou o impulso definitivo na independencia de Portugal
Batalla de Montes Claros en Villaviciosa (Évora) o 17 de xuño de 1665. Esta vitoria portuguesa significou o impulso definitivo na independencia de Portugal
Detrás de todos estes procesos de independencia estaban sempre os intereses de franceses e ingleses, co obxectivo fundamental de debilitar e acabar coa hexemonía que exercía a monarquía española dos Austrias no mundo. Non foi ata o século XVIII, trala Guerra de Sucesión Española (1704-1714) e a chegada ao trono da nova dinastía dos Borbóns, cando España comezou a pagar o prezo de ter sido a primeira potencia mundial.

A paz de Utrech

Trala firma dos tratados o Paz de Utrecht-Rastatt entre 1713 e 1715 -que poñía fin ao dominio español exercido desde o século XVI- establecíase en Europa un equilibrio terrestre entre España, Francia e Inglaterra, pero sendo os ingleses os principais beneficiados do conflito. Estes convertéronse en árbitro da política europea, pero principalmente nos dominadores do mar, onde exerceron unha hexemonía militar que lles permitiu o control do comercio mundial e que asentou as bases do seu futuro imperio desde o século XIX ata a Primeira Guerra Mundial.

A guerra fronteiriza

O peso dos enfrontamentos e consecuencias centráronse principalmente na fronteira, sendo o sur da provincia e Vigo un dos territorios máis afectados: economicamente, ao sufrir levas e o aloxamento e abastecemento do exército en campaña; e na súa morfoloxía urbana ao construírse por primeira vez un recinto amurallado con baluar-tes con dúas fortalezas de planta estrelada, San Sebastián e o Castelo de Santa Ma-ría de O Castro. Ante o temor dun ataque por mar polas alianzas establecidas por parte de Portugal con Francia e Inglaterra, a fortificación da cidade acométese con gran rapidez entre 1656 e 1665, pero cun resultado deficiente na calidade do recinto pola falta de me-dios económicos e enxeñeiros competentes.
Gravado de Vigo de Vicenzo Coronelli (1650-1718), destacado xeógrafo, cartógrafo e editor. Inicios do século XVIII.

Fortalezas no Miño

Non só na Vila de Vigo se acometeron obras de fortificación no marco deste conflito. Boa mostra disto o temos moi preto de Vigo, concretamente nas chamadas fortalezas do Miño, onde a ambos lados da fronteira natural que marca o río atopamos mostras deste tipo de construcións militares.

Unha vista do Vigo do século XVIII segundo o gravado de Georges Vivian de 1838. Arquivo Fotográfico Pacheco - Concello de Vigo
Unha vista do Vigo do século XVIII segundo o gravado de Georges Vivian de 1838. Arquivo Fotográfico Pacheco - Concello de Vigo
O agardado ataque portugués á vila de Vigo chegou o 13 de novembro de 1665, despois de que o día 2 dese mes, un exército luso formado por 12.000 infantes e 2.500 soldados a cabalo desembarcase en Goián apoderándose de A Guarda para marchar cara a vila de Bouzas, que foi calcinada, e onde acampou e estableceu o seu cuartel xeral o Conde de Pradó coa intención de sitiar Vigo. Na fortaleza de O Castro os defensores preparábanse para facer fronte ao invasor con apenas 200 homes de armas e 50 milicianos recrutados entre homes e nenos que non fuxiran, baixo o mando do Mestre de Campo D. Diego Arias Taboada, gober-nador da praza, quen ordenou levantar unha estacada para reforzar as aínda defi-cientes defensas da fortaleza.

A guerra fronteiriza

Fíxose tamén chamamento aos pobos do Morrazo e Pontevedra para que acudisen a Vigo con xente, trigo, fariña, pan, viño, gando e todo tipo de xéneros para socorrer á veciñanza.

Por sorte e tal e como relatan as crónicas do acontecido, o asalto definitivo á vila de Vigo non tivo lugar e as tropas portuguesas marcharon de volta cara A Guarda, asaltando as fábricas de pan e depósitos de munición que atoparon polo camiño.

O episodio rematou coa acusación de neglixencia contra o gobernador Diego Arias, que pouco máis podía ter feito, e as forzas enviadas como socorro pasaron a outro mando. Tamén resultou destituído, a raíz da mala xestión da crise, o Capitán Xeral de Galicia, Luís de Poderico, substituído polo Condestable de Castela, Íñigo Fer-nández de Velasco.

Gravado de Vigo de Vicenzo Coronelli (1650-1718), destacado xeógrafo, cartógrafo e editor. Inicios do século XVIII.
Gravado de Vigo de Vicenzo Coronelli (1650-1718), destacado xeógrafo, cartógrafo e editor. Inicios do século XVIII.